10 ‘weetjes’ voor het werken met een Dutch Oven gietijzeren pan
In deze BBQ BLOG leggen we in 10 stappen alles uit waar je op moet letten wanneer je gaat werken met Dutch Oven gietijzeren pannen.
1) Wat is gietijzer en wat maakt een gietijzeren pan bijzonder?
Gietijzer is een legering van ijzer, koolstof, en kleine hoeveelheden andere elementen zoals silicium. Het wordt gevormd door gesmolten metaal in een mal te gieten, vandaar de naam “gietijzer”. Dit materiaal staat bekend om zijn duurzaamheid, warmtecapaciteit, en veelzijdigheid, en is al eeuwenlang populair als kookgerei.
Wat maakt een gietijzeren pan bijzonder?
- Uitstekende warmteverdeling en -behoud: Gietijzer verdeelt warmte gelijkmatig over het gehele oppervlak en houdt die warmte lang vast, wat zorgt voor een consistente kookervaring. Dit maakt het ideaal voor zowel searen als sudderen.
- Veelzijdigheid: Een gietijzeren pan kan op vrijwel elke warmtebron worden gebruikt, inclusief gas, elektrisch, inductie, open vuur, en zelfs in de oven. Dit maakt het mogelijk om gerechten in dezelfde pan te bereiden, van fornuis tot oven.
- Duurzaamheid: Gietijzeren pannen zijn bijna onverwoestbaar en kunnen generaties meegaan als ze goed worden onderhouden. Ze zijn bestand tegen hoge temperaturen en slijtage, waardoor ze een uitstekende investering zijn.
- Natuurlijke Antiaanbaklaag: Bij juist inbranden (seasoning) ontwikkelt gietijzer een natuurlijke antiaanbaklaag. Deze laag verbetert na verloop van tijd en met meer gebruik, waardoor het koken steeds soepeler verloopt zonder dat je schadelijke chemicaliën nodig hebt.
- Verbetering van de Smaak: Veel koks geloven dat gietijzer de smaak van gerechten verbetert. Door de pan vaak te gebruiken, ontwikkelt zich een patina dat smaak toevoegt aan het voedsel, vooral bij het bereiden van gegrilde of gebakken gerechten.
- Bereiken van Hoge Temperaturen: Gietijzeren pannen kunnen zeer hoge temperaturen aan zonder te vervormen. Dit maakt ze ideaal voor technieken zoals aanbraden, frituren, en het creëren van een knapperige korst.
- Voegt IJzer Toe aan Voedsel: Bij gebruik van ongeëmailleerd gietijzer kan een kleine hoeveelheid ijzer in het voedsel terechtkomen, wat een nuttige voedingsbron kan zijn, vooral voor mensen met een laag ijzergehalte.
Deze eigenschappen maken gietijzeren pannen niet alleen functioneel, maar ook geliefd onder zowel amateurkoks als professionals vanwege hun prestaties, veelzijdigheid en robuuste karakter.
2) Waar komt de naam Dutch Oven (afgekort DO) vandaan?
De naam heeft een interessante geschiedenis die teruggaat naar de 17e eeuw.
Herkomst van de naam “Dutch oven”:
- Nederlandse Giettechniek: In de 17e eeuw ontwikkelden Nederlandse ambachtslieden een unieke techniek voor het gieten van metaal, waarbij gebruik werd gemaakt van zandmallen. Deze techniek maakte het mogelijk om hoogwaardige en duurzame gietijzeren pannen te produceren die gelijkmatig en efficiënt warmte verdeelden. De Nederlandse gietijzeren kookpotten stonden bekend om hun kwaliteit en werden populair in heel Europa en daarbuiten.
- Britse Adoptie en de Naamgeving: Toen Engelse handelaren de Nederlandse kookpotten zagen, wilden ze deze techniek naar Engeland brengen. Een Engelse ondernemer genaamd Abraham Darby reisde naar Nederland in de vroege 18e eeuw om de Nederlandse methoden van gietijzerproductie te leren. Hij nam deze kennis mee terug naar Engeland en verbeterde het productieproces, waarbij de pannen aanvankelijk werden genoemd naar de plaats waar de techniek vandaan kwam: “Dutch oven.”
- Populariteit in Amerika: De term Dutch oven bleef hangen, en de potten werden bijzonder populair in de Amerikaanse koloniën. Ze werden gebruikt door pioniers, kolonisten en zelfs cowboys vanwege hun veelzijdigheid en duurzaamheid. Ze waren ideaal voor koken boven open vuur, en de traditie van het gebruik van Dutch ovens leeft nog steeds voort in het buiten koken.
Kortom, de naam “Dutch oven” is een eerbetoon aan de Nederlandse innovatie in metaalgieten, die de weg vrijmaakte voor deze populaire kookpot die nog steeds wereldwijd wordt gebruikt.
3) Wat is inbranden en hoe doe je dat?
Inbranden van een gietijzeren pan (ook wel “seasoning” genoemd) is het proces waarbij je een laagje olie in de pan aanbrengt en dit verhit om een natuurlijke antiaanbaklaag te creëren. Deze laag beschermt de pan tegen roest en verbetert de kookeigenschappen, waardoor voedsel minder snel blijft plakken. Het is een essentieel onderdeel van het onderhoud van een gietijzeren pan.
Stappen om een gietijzeren pan in te branden:
- Reinig de Pan: Was de pan met warm water en een zachte borstel of spons. Gebruik indien nodig een klein beetje mild afwasmiddel, vooral als het de eerste keer is dat je de pan inbrandt. Droog de pan grondig af met een schone doek of keukenpapier.
- Verwarm de Pan: Zet de pan een paar minuten op een laag vuur om het eventueel resterende vocht te verwijderen. De pan moet volledig droog zijn voordat je verder gaat.
- Breng een Dunne Laag Olie aan: Gebruik een neutrale olie met een hoog rookpunt, zoals plantaardige olie, lijnzaadolie, of druivenpitolie. Giet een kleine hoeveelheid olie in de pan en wrijf deze met een keukenpapier of doekje gelijkmatig over de binnen- en buitenkant van de pan, inclusief het handvat. Zorg ervoor dat je overtollige olie weghaalt; de pan moet slechts een dunne glanzende laag hebben.
- Verhit de Pan op de BBQ: Verwarm je BBQ voor op 180-230°C . Plaats de pan ondersteboven (directe verhitting) op je BBQ. Schrik niet wanneer het flink gaat roken. Doe dit daarom ook zeker NIET binnen in je oven!
- Bakken voor een Uur: Laat de pan ongeveer een uur op je BBQ staan om de olie goed te laten inbranden en een beschermende laag te vormen. Dit proces zorgt ervoor dat de olie polymeriseert, oftewel uithardt, en zich hecht aan het oppervlak van het gietijzer.
- Laat de Pan Afkoelen: Haal de pan van de BBQ en laat volledig afkoelen. Dit zorgt ervoor dat de nieuwe antiaanbaklaag hard wordt en zich goed hecht aan het gietijzer.
- Herhaal indien Nodig: Voor de beste resultaten, vooral met nieuwe of eerder geschuurde pannen, kun je dit proces een paar keer herhalen. Hoe meer ingebrand lagen, hoe beter de pan presteert.
Onderhoud na het Inbranden:
- Na elk gebruik schoonmaken met warm water (geen zeep), droog de pan goed af en breng een dunne laag olie aan om de pan te beschermen.
- Vermijd het langdurig laten weken van de pan in water en gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen of metalen schuurmiddelen die de ingebrande laag kunnen beschadigen.
Deze stappen zorgen ervoor dat je gietijzeren pan een natuurlijke, duurzame antiaanbaklaag heeft die met elk gebruik beter wordt!
4) Hoe gebruik je gietijzeren pannen het beste?
Zorg ervoor dat de pan goed is ingebrand en voldoende heet is voordat je voedsel toevoegt. Gebruik ook genoeg olie of vet om plakken te voorkomen.
Laat de pan geleidelijk opwarmen om te voorkomen dat hij barst of kromtrekt. Zorg ervoor dat de pan goed heet is voordat je begint met koken, meestal rond 200-230°C.
Voedingsmiddelen met veel zuur (zoals tomaten, citroen of azijn) kunnen de antiaanbaklaag aantasten. Ook delicate gerechten die snel vastplakken, zoals eieren, zijn lastig in een gietijzeren pan als deze niet goed is ingebrand.
5) Hoe maak je gietijzer het beste schoon?
- Reinig Direct na Gebruik:
Het is het beste om de pan schoon te maken terwijl deze nog warm is, omdat resten dan gemakkelijker loskomen. Laat de pan echter wel een beetje afkoelen om brandwonden te voorkomen. - Gebruik Warm Water en een Borstel:
Reinig de pan met warm water en een zachte borstel, houten spatel, of een schuursponsje. Gebruik geen zeep of agressieve schoonmaakmiddelen, omdat deze de ingebrande laag kunnen beschadigen. Voor hardnekkige resten kun je een beetje grof zout toevoegen als schuurmiddel. - Vermijd Agressieve Schoonmaakmiddelen:
Gebruik geen afwasmiddel, staalwol, of schurende pads zoals staalborstels, omdat deze de antiaanbaklaag kunnen beschadigen. Zachte schoonmaakmiddelen zijn voldoende om vuil en voedselresten te verwijderen. - Geen Langdurig Weeken:
Week de pan niet in water, omdat dit roestvorming kan veroorzaken. Beperk het schoonmaken tot kort afspoelen en schrobben. - Droog de Pan Grondig:
Droog de pan onmiddellijk na het schoonmaken met een doek of keukenpapier. Je kunt de pan ook een paar minuten op een laag vuur op het fornuis zetten om resterend vocht te verdampen en om ervoor te zorgen dat de pan volledig droog is. - Licht Inolien na Schoonmaken:
Breng na het drogen een dunne laag olie (zoals plantaardige olie, lijnzaadolie, of druivenpitolie) aan op het binnen- en buitenoppervlak van de pan. Dit helpt roestvorming te voorkomen en houdt de ingebrande laag in goede conditie. - Veeg Overtollige Olie Weg:
Gebruik een keukenpapier of een schone doek om overtollige olie weg te vegen. De pan moet slechts een lichte glans hebben; te veel olie kan plakkerig worden en stof of vuil aantrekken.
Extra Tips:
- Voor Zware Vervuiling: Gebruik een pasta van zout en een kleine hoeveelheid water als mild schuurmiddel om aangebakken resten te verwijderen. Wrijf met een doek of borstel en spoel goed af.
- Verbrande Resten Verwijderen: Bij verbrande resten kun je de pan vullen met wat water en op laag vuur aan de kook brengen. Dit zal de resten losweken, waarna je ze kunt wegschrapen met een houten spatel.
- Vermijd de Vaatwasser: Zet een gietijzeren pan nooit in de vaatwasser, omdat dit de ingebrandde laag ernstig kan beschadigen en roestvorming kan veroorzaken.
Door deze schoonmaakstappen regelmatig te volgen, blijft je gietijzeren pan in topconditie en klaar voor jarenlang kookplezier!
6) Hoe voorkom en verwijder je roest?
Roest in een gietijzeren pan komt meestal door blootstelling aan vocht en onvoldoende onderhoud. Gelukkig kun je roest zowel voorkomen als verwijderen met de juiste zorg en technieken.
Hoe VOORKOM je roest in een gietijzeren pan?
Goed Drogen na Schoonmaken: Droog de pan direct na het afwassen volledig af met een doek of keukenpapier. Voor extra zekerheid kun je de pan een paar minuten op een laag vuur zetten om eventueel achtergebleven vocht te verdampen.
Licht Inolien: Na elk gebruik en schoonmaken, breng een dun laagje olie aan op de pan. Dit beschermt het oppervlak en helpt roestvorming te voorkomen. Gebruik een olie met een hoog rookpunt, zoals plantaardige olie of druivenpitolie.
Bewaar op een Droge Plaats: Bewaar de pan op een droge plek met voldoende ventilatie. Vermijd vochtige omgevingen en zorg ervoor dat de pan niet in contact komt met water of stoom, bijvoorbeeld in een vochtige kast.
Gebruik van Keukenpapier tussen deksels: Als je een deksel op de pan bewaart, leg een stukje keukenpapier tussen de pan en het deksel om eventuele vochtophoping te voorkomen.
Nooit Weeken in Water: Laat je gietijzeren pan nooit in water staan, zelfs niet voor korte tijd. Dit kan snel roest veroorzaken.
Hoe VERWIJDER je roest uit een gietijzeren pan?
Schrobben met Staalwol of een Borstel: Gebruik staalwol, een stevige borstel, of een schuursponsje om de roest van het oppervlak te schrobben. Verwijder alle roestige plekken tot je weer blank gietijzer ziet. Dit kan enige inspanning vergen, maar het is belangrijk om al het roest te verwijderen.
Reinig met Water en Droog Grondig: Spoel de pan af met warm water om alle roestresten en schuurdeeltjes te verwijderen. Droog de pan daarna zeer goed af met een doek of keukenpapier.
Opnieuw Inbranden: Na het verwijderen van de roest moet de pan opnieuw worden ingebrand om de antiaanbaklaag te herstellen en de pan te beschermen. Volg de stappen van het inbrandproces: breng een dun laagje olie aan en bak de pan een uur in een voorverwarmde oven op 180-230°C (350-450°F).
Herhaal indien nodig: Bij ernstige roest kan het nodig zijn om de inbrandprocedure meerdere keren te herhalen om een goede beschermlaag te herstellen.
Door regelmatig onderhoud en voorzichtigheid kun je voorkomen dat je gietijzeren pan roest, en eventuele roestplekken snel en effectief verwijderen wanneer dat toch gebeurt.
7) Waar moet je op letten bij het kopen van een gietijzeren pan?
Bij het kopen van een gietijzeren pan zijn er verschillende factoren waar je op moet letten om ervoor te zorgen dat je een pan kiest die past bij jouw kookstijl en behoeften. Hier zijn de belangrijkste punten om op te letten:
- Type Gietijzer: Geëmailleerd vs. Traditioneel
- Geëmailleerd Gietijzer: Heeft een beschermende emaillelaag, waardoor het roestbestendig is en geen inbranding nodig heeft. Het is gemakkelijk schoon te maken, maar kan duurder zijn en is minder geschikt voor extreem hoge temperaturen.
- Traditioneel (Niet-Geëmailleerd) Gietijzer: Moet worden ingebrand om een antiaanbaklaag te ontwikkelen. Het kan tegen hoge temperaturen en is duurzaam, maar vereist meer onderhoud.
- Gewicht en Dikte
Gietijzer is zwaar, maar zwaardere pannen bieden betere warmteverdeling en -behoud. Controleer of het gewicht comfortabel aanvoelt voor je gebruik, vooral bij het hanteren tijdens koken. - Maat en Vorm
Kies een maat die past bij de hoeveelheid en het type gerechten dat je wilt bereiden.- Kleine Pannen (20-24 cm): Geschikt voor kleinere gerechten of eenpersoonsmaaltijden.
- Middelgrote Pannen (26-30 cm): Goed voor alledaagse gerechten voor 2-4 personen.
- Grote Pannen (32 cm en groter): Ideaal voor grotere gezelschappen, braden, of gerechten zoals paella.
- Vorm: Ronde pannen zijn veelzijdig, terwijl ovale pannen goed zijn voor grote stukken vlees of gevogelte.
- Pootjes: Wil je een pan met of zonder pootjes? Bij gebruik op een vlakke ondergrond (zoals je BBQ) zijn pootjes onhandig. Die zijn vooral bedoeld voor gebruik in het open veld om er gloeiende kooltjes onder te plaatsen.
- Handgrepen en Deksel
- Handgrepen: Kies voor pannen met grote, stevige handgrepen die gemakkelijk vast te pakken zijn, zelfs met ovenwanten aan.
- Deksel: Een goed sluitend deksel is belangrijk voor braden en stoven. De deksel is ook van gietijzer, wat helpt bij warmtebehoud. Een merk als Petromax heeft een ‘kiertje’ in zowel de deksel als de rand van de pan. Is om stoom te laten ontsnappen, maar ook om een draadje van een kerntemperatuurmeter door te doen. Uniek en super handig!
- Prijs en Merk
Bekende merken zoals Le Creuset, Lodge en Petromax staan bekend om hun hoge kwaliteit. Goedkopere opties kunnen prima zijn, maar let op de kwaliteit van de afwerking en het gietproces. - Afwerking en Kwaliteit van het Gietproces
Let op eventuele oneffenheden, luchtbellen of ruwe plekken. Een gladde binnenkant zorgt voor een betere antiaanbaklaag na inbranden. - Compatibiliteit met Kookoppervlakken
Controleer of de pan geschikt is voor jouw kookplaat, zoals inductie, gas, elektrisch of oven. De meeste gietijzeren pannen zijn veelzijdig en werken op bijna alle warmtebronnen. - Onderhoudsvereisten
Denk na over hoeveel onderhoud je wilt doen. Geëmailleerde pannen zijn onderhoudsarm, terwijl traditionele gietijzeren pannen regelmatige inbranding en olielaagjes vereisen. - Accessoires
Sommige gietijzeren pannen worden geleverd met extra accessoires, zoals siliconen handgrepen of schoonmaaktools, die handig kunnen zijn voor onderhoud en gebruiksgemak. - Garantie en Reviews
Controleer de garantievoorwaarden en lees gebruikersrecensies. Dit geeft je inzicht in de prestaties en duurzaamheid van de pan op lange termijn.
Door deze aspecten in overweging te nemen, kun je een gietijzeren pan kiezen die perfect aansluit bij je kookwensen en die je jarenlang plezier zal bieden in de keuken!
8) Hoe bewaar je gietijzeren pannen?
Het goed bewaren van gietijzeren pannen is belangrijk om roest te voorkomen en de antiaanbaklaag in goede staat te houden. Hier zijn de beste tips voor het bewaren van gietijzeren pannen:
- Goed Droog Bewaren: Zorg ervoor dat de pan volledig droog is voordat je hem opbergt. Elke resterende vochtigheid kan roest veroorzaken. Na het schoonmaken kun je de pan nog even op een lage warmtebron laten drogen om het laatste beetje vocht te verwijderen.
- Licht Inolien: Breng na het schoonmaken en drogen een dunne laag plantaardige olie of een speciale gietijzerolie aan om de pan te beschermen tegen roest. Dit helpt ook om de inbranding te behouden.
- Droge, Geventileerde Plaats: Bewaar de pan op een droge en goed geventileerde plek. Vermijd vochtige plekken zoals een vochtige kelder of direct naast de gootsteen, waar water kan spetteren.
- Deksel Apart Bewaren: Bewaar het deksel apart van de pan of leg iets tussen de pan en het deksel, zodat er lucht kan circuleren. Dit voorkomt dat vocht gevangen blijft, wat roest kan veroorzaken.
- Hang de Pan Op: Indien mogelijk, kun je de pan ophangen aan een stevige haak. Dit bespaart ruimte en zorgt ervoor dat de pan volledig kan drogen en luchten.
- Gebruik Geen Plastic Zakken: Vermijd het bewaren van gietijzeren pannen in plastic zakken, omdat deze vocht kunnen vasthouden en roestvorming kunnen bevorderen.
Door deze stappen te volgen, zorg je ervoor dat je gietijzeren pannen in topconditie blijven, klaar voor jarenlang kookplezier!
9) Waar staan de FT maten voor?
De grootte van een Dutch Oven wordt uitgedrukt in qt (US quarts). FT is de afkorting voor feet, lengtemaat dus. 1 US quart (qt) = ongeveer 946 ml. Een 9 qt (FT 9) Dutch Oven is dan 8517 ml. 8,5 liter dus.
10) Waar moet je op letten bij het gebruik van een gietijzeren pan op je BBQ?
Het gebruik van een gietijzeren pan op de BBQ is een geweldige manier om je kookkunsten uit te breiden. Om het meeste uit je gietijzeren pan te halen en veilig te gebruiken op de BBQ, zijn er enkele belangrijke punten waar je op moet letten:
- Langzaam Opwarmen en Afkoelen
Vermijd plotselinge temperatuurschommelingen om scheuren of vervorming van de pan te voorkomen. Laat de pan geleidelijk opwarmen op de BBQ en laat hem na gebruik langzaam afkoelen. - Gebruik Hittebestendige Handschoenen
Gietijzer wordt extreem heet en de handgrepen worden net zo heet als de pan zelf. Gebruik altijd hittebestendige handschoenen of ovenwanten om brandwonden te voorkomen. - Let op de Positionering op de BBQ
Plaats de pan boven indirecte hitte als je langzaam wilt garen of stoven, en boven directe hitte als je wilt searen of bakken. Dit geeft je meer controle over de temperatuur en voorkomt dat voedsel aanbrandt. - Houd de Pan Schoon van Vloeistoffen
Probeer het contact van vloeistoffen met de pan te minimaliseren als deze niet geëmailleerd is, vooral zure vloeistoffen zoals tomatensaus, wijn of azijn. Deze kunnen de antiaanbaklaag aantasten en roest bevorderen. - Gebruik van Vetten en Olie
Gebruik voldoende olie of vet om te voorkomen dat voedsel aan de pan blijft kleven, vooral bij hogere temperaturen. Dit helpt ook om de ingebrande laag van de pan te behouden. - Deksel Gebruik en Oven Effect
Sluit de BBQ-deksel om een oveneffect te creëren, perfect voor bakken en braden. Zorg ervoor dat de pan en het deksel goed bestand zijn tegen hoge temperaturen. - Voorkom Plotseling Contact met Water
Voeg nooit water toe aan een hete gietijzeren pan, dit kan leiden tot thermische schokken, wat schade of vervorming kan veroorzaken. Gebruik alleen water als de pan volledig is afgekoeld. - Zorg voor een Vlakke Ondergrond
Plaats de pan op een stabiele, vlakke ondergrond op de BBQ. Als de pan wiebelt, kan dit ongelukken veroorzaken, vooral bij zware of vloeibare gerechten. - Blijf bij de BBQ
Gietijzeren pannen kunnen snel heet worden, vooral op de BBQ. Blijf in de buurt en houd toezicht om oververhitting of aanbranden van voedsel te voorkomen. - Schoonmaken en Onderhoud na Gebruik
Laat de pan na gebruik afkoelen en reinig hem met warm water (geen zeep bij traditionele gietijzeren pannen). Droog de pan grondig af en breng een dunne laag olie aan voordat je hem opbergt om roest te voorkomen.
Door rekening te houden met deze aandachtspunten zorg je ervoor dat je gietijzeren pan veilig en effectief gebruikt wordt op de BBQ, wat leidt tot heerlijke en goed bereide gerechten!
Wil je meer weten over dit onderwerp en nog heel veel meer BBQ gerelateerde onderwerpen? Wordt dan lid van onze Outdoor Cooking Experience Center Community. Lees meer over de verschillende type memberships en alle beschikbare content op onze HOMEPAGE.
Ook is het mogelijk om één van onze ruim 20 verschillende BBQ workshops te bezoeken. Een overzicht van alle BBQ workshops vind je op de WEBSITE van ons Outdoor Cooking Experience Center.
